به گزارش روابط عمومی پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان، به مناسبت دهم اردیبشت ماه روز ملی خلیج فارس نشست علمی تخصصی با حضور دکتر بهمنی ریاست محترم موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، دکتر بازماندگان عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور هرمزگان، دکتر آئین جمشید عضو هیات علمی پژوهشکده میگوی کشور و دکتر مرتضوی رئیس پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان، روسا و کارشناسان مراکز تحقیقاتی وابسته به موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، کارشناسان و مدیران ادارات شیلات و محیط زیست و سایر ارگانهای استان های ساحلی خلیج فارس و جمع کثیری از دانشگاهیان و دانشجویان به صورت مجازی برگزار شد. خانم دکتر محبی معاون پژوهشی پژوهشکده ضمن تبریک روز ملی خلیج فارس و اشاره به اهمیت و ضرورت برگزاری نشست های تخصصی به معرفی سخنرانان و برنامه نشست پرداختند.
سخنران آغازین نشست آقای  دکتر بهمنی رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور بودند ایشان دهم اردیبشت روز ملی خلیج فارس را خدمت همه ی هموطنان بویژه هموطنان عزیزی که در جزایر و سواحل خلیج فارس زندگی می نمایند تبریک گفتند.
آقای دکتر بهمنی  اقیانوس ها و دریاها بویژه خلیج فارس و دریای عمان را از لحاظ اکولوژیک و زیستی حائز اهمیت دانسته و گفتند در برنامه هفتم توسعه ی کشور اقتصاد دریا محور مد نظر قرار گرفته که خود حاکی از اهمیت این منابع آبی می باشد. ایشان ضمن اشاره به وجود دریای خزر در شمال و خلیج فارس در جنوب و منابع آبی داخلی، مهمترین بخش آبهای ایرانی را به لحاظ ابعاد اقتصادی، اجتماعی، شیلاتی، اکولوژیک و حتی سیاسی را منطقه ی خلیج فارس و دریای عمان بیان کردند که اتفاقات مهمی طی سالیان گذشته خلیج فارس را تحت تاثیر قرار داده است. اما آنچه امروزه مهم به نظر می رسدضرورت  پایش های بیواکولوژیک و آلاینده ها از ابعاد مختلف هستند. وی گفت خلیج فارس یکی از منابع مهم صید و صیادی و تامین کننده بخشی از منابع غذایی نه تنها برای ساکنین ساحل نشین بلکه بخش عظیمی از مردم ایران می باشد. و سلامت افرادی که از این منابع تغذیه می نمایند در گرو حمایت و حفاظت از این پهنه ی آبی می باشد و روند تغییرات در اکوسیستم و شرایط زیست محیطی خلیج فارس و مهم تر از آن امکان برنامه ریزی برای توسعه ی پایدار فعالیت های شیلاتی از موارد مهمی هستند که بایستی به آنها توجه شود. باعنایت به وجود موسسات پژوهشی، دانشگاه ها و مراکز علمی و سایر ارگان های دخیل بایستی برنامه ی دقیق و منسجمی برای حفظ و ارتقاء شرایط پایدار در این اکوسیستم در نظر گرفته شود.
دکتر بهمنی تحلیل مستند از موضوعات و معضلات این پهنه ی آبی و ارائه آن به تصمیم گیران کشور جهت فراهم سازی شرایط ایده آل به منظور استاندارد سازی فعالیت ها در این منطقه جهت کاهش آلودگی های دریایی و ایجاد شرایط بیولوژیک بهتر را خواستار شدند. ایشان در ادامه به آلودگی های دریایی در این اکوسسیتم از جمله آلایندهای ناشی از فعالیت نیروگاه های تولید برق، پالایشگاه ها، صنایع مختلف، آب شیرین کن ها و فاضلاب های شهری که نقش بسیار مهمی در برهم زدن پایداری شرایط زیستی و اکولوژیک در خلیج فارس هستند و آلاینده های شیمیایی معدنی و آلی، پساب ها، نوترینت ها، انواع نمک ها و فلزات سنگین، شوینده ها، آفت کشها، مواد نفتی و آلاینده های رادیواکتیو که هرکدام دارای نیمه عمرهای متفاوتی بوده و می توانند در رسوبات و بدن موجودات زنده ذخیر ودر زنجیره غذایی به گردش درآمده و در نهایت وارد بدن انسان ها شوند و سلامت آنها را به مخاطره اندازند نام برد.
ایشان برخی از آلاینده ها مانند فلزات سنگین مس، روی، کادمیوم، جیوه، سرب، نیکل و وانادیوم که شاخص آلودگی نفتی محسوب می شود را استروژنیک پلوشن نامیده می شوند که قابلیت ایجاد اثرات هورمونی در بدن و ایجاد اختلال در غدد درون ریز موجودات را داشته و تغییرات تولید مثلی و زادآوری در آبزیان بوجود می آورند. این مواد در ماهیان از جمله صبیتی، هامور، سی باس و سایرگونه ها حالت هرمافرودیسم و یا ساختارهای پیش نرینگی و پیش مادینگی ایجاد می نمایند.
وی گفت در این زمینه لازم است هماهنگی ویژه ای بین دانشگاه ها، مراکز علمی پژوهشی در سطح کشور و بطور ویژه در منطقه خلیج فارس انجام شود و تمامی دستگاه ها چه در بخش دولتی و چه بخش خصوصی سازوکارهای حفظ الگوهای محیط زیستی و رعایت پروتکل های مربوط به ورود پساب ها به آب های خلیج فارس را مدنظر قرار دهند و ضرورت دارد که در استانداری ها کارگروه ویژه ای در این خصوص تشکیل شود.
ایشان در بخش دیگری از سخنان خود به وقوع کشند قرمز کوکلودینیوم در آبهای خلیج فارس در سال 87 و کنترل آن با همت و تدبیر مسئولین و کارشناسان پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان اشاره و بکارگیری روش های پیش بینی، پیشگیری و کنترل چنین مواردی که ممکن است در آینده اتفاق بیافتد را خواستار شدند.
ایشان پدیده قاچاق سوخت را یکی از موضوعاتی دانستند که منجر به آلودگی رسوبات و موجودات آبزی و به خطر افتادن آنها و به تبع آن مختل شدن سلامت انسان می گردد. ایجاد جزایر مصنوعی توسط برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس که از بعد زیست محیطی ممکن است آسیب رسان باشند از دیگر موضوعات مطرح شده توسط دکتر بمهنی بود. وی گفت در گزارشی که توسط سازمان راپمی منتشر گردیده بیشترین میزان آلودگی های وارد شده به آبهای خلیج فارس از طریق پساب صنایع نفتی، آب شیرین کن ها، پالایشگاه ها، تردد شناورها و کشتی ها و تولید برق می باشد که لازم است در این زمینه راهکارهای علمی و عملیاتی توسط متخصصین و محققین ارائه تا بتوان این اکوسیستم ارزشمند را برای خود و آیندگان حفظ نماییم.
سپس دکتر بازماندگان عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور ضمن سپاس از مسئولین پژوهشکده بخاطر دعوت به نشست زوایای دیگری در بحث خلیج فارس از جمله از ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی مورد بحث قرار دادند و پیشیه تاریخی خلیج فارس را شامل سه دوره ی پیش از اسلام(آثار مکتوب چندانی وجود ندارد)، دوران اسلامی تا صفویه و دوران پس از صفویه تا کنون ذکر نمودند. ایشان به فقر کاوشها بخصوص در استان هرمزگان اشاره و گفت؛ بیشتر منابع در دوران اسلامی به نام دریای پارس که از رود سند تا سواحل یمن و از غرب تا خوزستان را شامل می شده دلالت نموده اند. ایشان استقرار عرب ها در جزایر ایرانی خلیج فارس را در دوره ی صفویه و بعد از آن بیان و برخورد و تبادلات فرهنگی را به دوره پرتغالی ها و بعد از آنها و ورود پرتغالیها به این منطقه را آغاز عصر استعمار و ایجاد رقابت های سیاسی، تجاری و اجتماعی در خلیج فارس دانستند. وی ویژگیهای اجتماعی و فرهنگی مردم بومی، پوشش، مراسمات، خوراک و تجارت آنها با سایر اقوام را برشمردند.
سخنران بعدی دکتر مرتضوی رئیس پژوهشکده در خصوص طرح ارزیابی ریسک اکولوژیکی فلزات سنگین در رسوبات خلیج فارس گفت:
خلیج فارس اکوسیستمی نیمه بسته است که یکی از مهمترین منابع سوخت های فسیلی را دارد که بهره برداری از این منابع عامل توسعه ی شهرسازی و صنعتی شدن منطقه می باشد. ایشان آلودگی های خلیج فارس در بخش شمالی را ناشی از ورود روان آبهای سطحی و پساب های صنعتی از طریق اروند رود و سایر رودخانه های محلی و ورود پسابها بطور مستقیم در سواحل جنوبی به خلیج فارس را منشا آلودگی های این پهنه ی آبی بیان کردند. ایشان ورود پساب های صنعتی، فاضلاب های شهری، پساب آب شیرین کن ها، نقل و انتقالات نفتی(50% نفت جهان از این منطقه انتقال می یابد) فعالیت های کشاورزی، آبزی پروری، تخلیه آب توازن کشتی ها و لایروبی اسکله ها را از عمده عوامل ایجاد آلودگی اعلام نمودند.
ایشان فلزات سنگین را از مهمترین آلوده کنندهای اکوسیستم های آبی با تاثیرات منفی بر روی موجودات دریایی و سلامت انسانی از طریق ورود به زنجیره غذایی انسان ذکر کردند. از نگاه ایشان عمده فلزات سنگین آلوده کننده محیط دریا و آبزیان شامل کادمیوم، کروم، سرب، نیکل، روی و مس بوده که در اندام های داخلی آبزیان تجمع یافته و باعث بروز اختلالات در متابولیسم، عدم جذب ویتامین ها و کلسیم، تغییرات بیوشیمیایی، اثر بر DNA ، سیستم تولید مثلی، سیستم عصبی و سایر بافت های آبزیان می گردد.
ایشان هدف از اجرای طرح مذکور را ارزیابی جامع توزیع مکانی و زمانی غلظت فلزات سنگین، ارزیابی ریسک های اکولوژیکی فلزات سنگین در رسوبات نواحی ساحلی و دور از ساحل استان های ساحلی جنوب کشور و ترسیم نقشه ی الگوی پراکنش فلزات سنگین و درجه بندی مناطق از نظر آلودگی با استفاده از شاخص های اکولوژیکی بیان کرده و در ادامه در خصوص ایستگاه های نمونه برداری، چگونگی نمونه برداری، انتقال نمونه ها، خشک کردن و عملیات آماده سازی نمونه ها و بررسی و آنالیز نمونه ها با استفاده از دستگاه ها و تجهیزات موجود بطور مفصل توضیحاتی را ارائه و سپس در باره ی شاخص های مورد بررسی و همبستگی و نوسانات مکانی فلزات سنگین در خلیج فارس و دریای عمان توضیحاتی را بر روی گراف های منتج از طرح بیان نمودند. ایشان آلاینده های اصلی تهدید کننده در خلیج فارس را نیکل، کادمیوم و روی معرفی و حداکثر غلظت نیکل را در ایستگاه های اطراف چابهار اعلام کردند.
دکتر مرتضوی پیشنهاداتی مبنی بر :
منشاء یابی آلودگی کادمیوم
تشخیص منابع انسانی احتمالی فلزات سنگین پر خطر
بکارگیری استراتژی های مدیریتی کارآمد و پایش مستمر اکوسیستم خلیج فارس و دریای عمان و اعمال مدیریت بهینه برای این مناطق
بررسی ارتباط تجمع پذیری فلزات سنگین در رسوبات و آبزیان تجاری پرمصرف بخصوص در نواحی پرخطر از نظر آلودگی را ارائه نمودند.
آخرین سخنران این نشست دکتر آئین جمشید عضو هیات علمی پژوهشکده میگوی کشور بودند که در خصوص توزیع زمانی و مکانی عوامل محیطی در آبهای ایرانی خلیج فارس و دریای عمان مطالب مفیدی را ارائه نمودند.
ایشان با عرض تبریک روز خلیج فارس توسعه دریا محور را بسیار مهم دانسته و در این راه یکی از مولفه هارا بحث توسعه ی شیلاتی بیان کردند. ایشان اظهار داشتند که فعالیت ها و تولیدات شیلاتی به عنوان یک رکن در امنیت غذای دریایی، به امنیت دریا وابسته می باشد. چنانچه بخواهیم غذاهای سالم دریای داشته باشیم بایستی محیط دریا را هم بشناسیم و هم وظایف خودرا به منظور صیانت از آن به کار ببندیم.
دکتر آئین جمشید بر اساس داده های جهانی صید آبزیان از سال 1950 تا اوایل دهه 90 میلادی را صعودی بیان کرد و گفتند دنیا به این نتیجه رسید که باتوجه به روند افزایش جمعیت و محدود بودن منابع دریایی چاره ای بجز کاهش و یا ثابت نگه داشتن صید آبزیان نیست.
ایشان روند تغییرات صید آبزیان در آبهای استان بوشهر طی سالهای 1388 تا 1399 را بررسی و اعلام نمودند که بسیاری از گونه های تجاری مهم یا در معرض خطر قرار گرفته و یا صید بیش از حد داشته اند. ایشان چالش های حفاظت از ذخایر آبزیان دریایی را عوامل انسانی و عوامل طبیعی بیان کرده در بحث عوامل انسانی از مازاد تلاش صیادی و صید غیر مجاز، آلاینده ها و چالش های اجتماعی اقتصادی و مخاطرات محیط زیست دریایی را آلاینده ها، بارش های اسیدی و شکوفایی جلبک های مضر نام بردند.
ایشان در بحث تغییرات اقلیم به پدیده های ال نینو و لانینا اشاره و تاثیر آنها بر صید و ذخایر آبزیان بیان کردند به طوری که پدیده ال نینو در سال 1998 باعث کاهش حدودا 8 میلیون تنی در صید آبزیان دریایی شد. دکتر آئین جمشید علل بررسی عوامل محیطی در اکوسیستم های آبی را شناخت دلایل تغییرات و انجام اقدامات لازم در زمان بحران و از طرفی شناخت مناطق مستعد تجمع آبزیان بیان کردند. ایشان اثرات تغییر اقلیم بر اکوسیستم آبی را تغییر در تولیدات اولیه و ثانویه، تغییر در ساختار فیزیولوژیک –رشد- توان باروریو مهاجرت آبزیان، تغییر در ساختار و ترکیب چرخه غذایی اکوسیستم و مرگ و میر آبزیان برشمردند.
در ادامه ایشان به اجرای طرح ارزیابی اکولوژیک ذخایر کفزیان خلیج فارس و دریای عمان طی سال های 96 تال 99 اشاره کرد که از خلیج گواتر در استان سیستان و بلوچستان تا هندیجان در آبهای استان خوزستان را شامل می شد. ایشان روند تغییرات دمایی، شوری و کلروفیل آ و ارتباط آن با ذخایر و صید آبزیان بخصوص میگو پرداختند.
در پایان دکتر مرتضوی ضمن تشکر از آقایان دکتر بهمنی، دکتر ماندگاری و دکتر آئین جمشید و کلیه شرکت کنندگان در این نشست علمی تخصصی به جمعبندی نکات اشاره شده در مطالب سخنرانی های ارائه شده پرداختند.