به گزارش روابط عمومی پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان، سخنرانی علمی تخصصی با عنوان" انتخاب گونه ای مناسب جهت تکثیر و پرورش ماهیان دریایی در خلیج فارس و دریای عمان"  به صورت مجازی توسط دکتر بهزاد سروی عضو هیات علمی پژوهشکده و با حضور تعداد زیادی از محققین، صاحب نظران و پرورش دهندگان ماهی در قفس در تاریخ 1401/06/16 برگزار گردید.
در ابتدا دکتر مرتضوی ضمن خوش آمدگویی به شرکت کنندگان، پرورش در قفس را یکی از برنامه های اساسی سازمان شیلات کشور دانستند که موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور هم در این زمینه برنامه های گسترده ای در شمال و جنوب کشور در دست اقدام و اجرا دارد. وی گفت در جنوب کشور هم در پژوهشکده اکولوژی یکی از پروژه های در دست اجرا بحث های مرتبط با تکثیر گونه های بومی به منظور معرفی به قفس های پرورش ماهی می باشد. در این راستا تیمی از همکاران ما در ایستگاه بندر لنگه در این زمینه فعال هستند و امروز دکتر سروری در ارتباط با انتخاب گونه ای با استفاده از معیارهای علمی صحبت خوهند کرد که امیدوارم این سمینارها و نشست ها ما را برای انتخاب بهتر گونه های دریایی پرورشی بومی هدایت نماید و این نشستها بتواند برای توسعه پایدار آبزی پروری در کشور مفید واقع گردد.
در ادامه دکتر سروی  با اشاره به صنعت نوپای پرورش ماهی در قفس در ایران، گفت تامین بچه ماهیان، گلوگاه این صنعت محسوب می شود. بنابراین انتخاب گونه مناسب جهت تکثیر و پرورش کلید استمرار و موفقیت این صنعت است. وی گفت بر اساس آمار منتشر شده از سالنامه شیلات ایران، در سال 1398 از مجموع کل آبزیان تولید شده 89% با استفاده از منابع آب شیرین و تنها 11% با استفاده از منابع آب شور تولید شده اند. با توجه به کاهش نزولات جوی درسال های اخیر و مواجه شدن آبزی پروری با چالش جدی کم آبی و نقش تولید آبزیان در تغذیه و سلامت جامعه و افزایش و توسعه پایدار آبزی پروری یکی از راه های مناسب، استفاده از ظرفیت های تولید و پرورش آبزیان دریایی می باشد که در برنامه هفتم توسعه تولید بیش از 400 هزار تن ماهی از طریق پرورش در قفس پیش بینی شده است.
دکتر سروی گفت: لارو ماهیان از لحاظ تکاملی، دو گروه می باشند، لارو های تکامل یافته (آزاد ماهیان، قزل آلا، ماهیان خاویاری) و لارو های تکامل نیافته که لارو اکثر ماهیان دریایی در گروه اخیر قرار می گیرند. وی در ادامه مقایسه ای بین لارو ماهیان دریایی را وابستگی آنها به غذای زنده در هفته های آغازین بعد از تفریخ بیان کردند که دلیل آن را نیز عدم شکل گیری معده و ترشح ناکافی آنزیم های گوارشی دانستند. طولانی بودن دوره استفاده از غذای زنده در مراحل اولیه سبب افزایش هزینه تولید و بالا بودن ریسک پرورش لارو ها می گردد. برای حل این مشکل دو رویکرد تغذیه ای و انتخاب گونه ی مناسب وجود دارد که موضوع بحث حاضر می باشد.
در ادامه ایشان پرورش ماهی در قفس را نیازمند دو گونه تأسیسات ساحلی (هچری) و تأسیسات دریایی (قفس) بیان کرده و از منظر تکثیر، گونه مناسب را دارای قابلیت تخم ریزی در شرایط اسارت و سیکل کوتاه تبدیل لارو به بچه ماهی با بازماندگی قابل قبول و از نظر پرورش دارای رشد سریع و رسیدن به وزن مناسب جهت ارائه به بازار بیان کردند. ایشان سایر فاکتور های دخیل در انتخاب گونه های مناسب را شامل بازار پسندی، ظاهر زیبا، دوره کوتاه مولد سازی، کوتاه بودن طول دوره پروار بندی و روش پرورش که هم اکنون عمده ترین روش، پرورش در قفس است اظهار نمودند.
در ادامه دکتر سروی مراحل تکامل دستکاه گوارش در جنین، لارو و بچه ماهیان را توصیف و گفت گونه های حاضر جهت تکثیر و پرورش در جنوب ایران شامل: شانک زرد باله، صبیتی، شانک سرطلایی، سی بس آسیایی (Asian Sea Bass)، هامور و سوکلا می باشند.
وی گونه های شانک زرد باله، صبیتی و هامور معمولی را دارای بازدهی متوسط در هچری به علت طولانی بودن مدت تکامل دستگاه گوارش و بازدهی ضعیف به علت زمان بر بودن پروار بندی در قفس ذکر کردند. همچنین گونه های سی بس آسیایی و شانک سرطلایی را گونه های اگزوتیک دانستند.
دکتر سروی در ادامه به معرفی گونه های ارزشمند دارای رشد سریع از جمله خانواده گیش ماهیان شامل Queenfish، Scad، Trevally، Pompano و Jack که مورد اخیر در ایران با نام شاه ماهی، گیش دم زرد، دندان فیلی و کبوتر ماهی معروف هستند را از بهترین جنس های این خانواده و هدف مطالعه خود ذکر کردند. این جنس دارای چهار گونه ی تجاری مهم می باشد که در نقاط مختلف جهان تکثیر و پروار بندی شده است. در خلیج فارس دو گونه ی Seriola Dumerili و Seriola Lalandi وجود دارد که هدف این وبینار معرفی گونه ی لالاندی می باشد.
در ادامه دکتر سروی در خصوص زیست شناسی گونه مذکور توضیحاتی ارائه دادند و نسبت به مقایسه گونه های مطرح شده در ایران جهت تکثیر و پرورش ماهیان دریایی با یکدیگر از جنبه های مختلف مانند فاکتورهای دوره پرورش، مراحل تکاملی دستگاه گوارش لاروها، سرعت رشد و وزن قابل ارائه به بازار، محبوبیت و قیمت جهانی، مقایسه سن بلوغ مولدین، انتقال جنسی، میزان هم آوری و هورمون تراپی پرداخته و جمع بندی از مقایسه بین گونه های مختلف را ارائه نمودند و مزایای گونه ی شاه ماهی جهت تکثیر و پرورش را شامل:
-تکثیر آسان در شرایط اسارت بدون نیاز به تزریق هورمون
-رشد سریع در زمان پرورش در قفس
-کوتاه بودن دوره تبدیل لارو به بچه ماهی
-امکان تکثیر در استخر های بتنی
و کیفیت بسیار بالای کوشت و وجود تقاضای جهانی برای این گونه اظهار کرده و عمده عیب آن را سخت بودن تهیه مولدین نام بردند.
عمده کشورهای تولید کننده شاه ماهی در شرق آسیا را چین، کره، تایوان، ژاپن (بزرگترین تولید کننده و مصرف کننده این جنس در جهان)، نیوزیلند و استرالیا، کشورهای منطقه مدیترانه، مراکش و تونس در آفریقا، ایالات متحده، مکزیک، شیلیدر قاره آمریکا و امارات و عربستان در خاورمیانه می باشند. ایشان یکی از برنامه های تولید این گونه را با عنوان آبزی پروری در بیابان (Desert Aquaculture) با هدایت پروفسور Sagiv Kolkoski در کشور های عربستان، شیلی و اسرائیل بیان کردند که شاه ماهی به عنوان گونه اصلی در این برنامه مطرح است.
همچنین در ادامه مزایا و معایب گونه های Mahi Mahi، Threadfins، Yellowfin Tuna، Mangrove Red Snapper، Croaker، Silver Pomfret، Silver Pompano، Grey Mullet و Milkfish برشمرده و گفتند گونه ای که می تواند ما را به اهداف پیش بینی شده در برنامه هفتم توسعه در افزایش تولید ماهی از طریق پرورش در قفس برساند گونه شاه ماهی خواهد بود که در سال های آینده در تکامل آبزی پروری در جهان نقش اساسی خواهد داشت به گونه ای که بسیاری از کشورهای جهان به سرعت در حال رو آوردن به تکثیر و پرورش این گونه می باشند و با توجه به اینکه موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور متولی مطالعات و فعالیت های علمی آبزی پروری در کشور می باشد پیشنهاد می گردد، پروژه ای در این رابطه تدوین گردیده تا طی یک دوره پنج ساله بتوان به تکنولوژی تکثیر و پرورش این گونه در شرایط اسارت دست یافت.
در پایان دکتر سروی به سوالات مطرح شده از طرف شرکت کنندگان در این نشست مجازی که متشکل از پرورش دهندگان ، کارشناسان و محققین شیلات، محیط زیست، پژوهشکده ها و مراکز تحقیقاتی زیرمجموعه موسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی ،دانشگاه ها،دانشجویان و سایر شرکت کنندگان پاسخ دادند.